| 9 Mayıs 2016 |
İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası her yılın 4-10 Mayıs günleri arasında kutlanmaktadır. Buradaki amaç İş Sağlığı ve Güvenliği’nin önemine dikkat çekerek, iş kazaları ve meslek hastalıklarının azaltılması hedeflenmektedir. Bu haftada özellikle şu unsurları tekrar hatırlamakta fayda olacaktır.
KAZA ÇEŞİTLERİ
Hayatın pek çok alanında görülen kazalar Teknoloji ve sanayi alanındaki gelişmelerle çeşitlenmiştir. Kazalar genel olarak iş alanına göre isimlendirilir. Ev kazası, spor kazası, gibi
Kaza Çeşitleri: a- İş Kazaları, b- Orman Kazaları, c- Av Kazaları, d- Ev Kazaları, e- Spor Kazaları, f-Trafik Kazaları: a- Kara trafiği Kazaları, b- Deniz Kazaları, c- Hava Kazaları, d- Tren Kazaları.
İŞ KAZALARI
İş kazası: Umulmayan, beklenmeyen ve planlanmadan meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaya iş kazası denir.
İş kazası iki açıdan incelenir: Bu incelemelerden biri teknik diğeri güvenliktir. Teknik açıdan iş kazası: Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış, çevresinde sakıncalar yaratabilecek olayların incelenmesidir.
Güvenlik açısından iş kazası: Kimi zaman olayın çevresindeki canlı veya cansızlara zarar vermesi, kişilere veya eşyaya zarar verdiği gibi, işletmedeki faaliyetlerin durmasına veya kesintiye uğramasına neden olan olayların incelenmesidir. İş kazalarının güvenlik yönünden incelenmesi hukuki kapsamlı bir konudur.
İŞ KAZALARIN OLUŞ NEDENLERİ
İş yerindeki üretim sürecinde, fizikî ortam, makine ve araç gereçlerle insan arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanan kazalara “iş kazası” denir. Sosyal Sigortalar Kurumu’na göre ise, iş kazası aşağıdaki nedenlerle, sigortalıyı hemen veya sonradan bedence ve ruhça arızaya uğratan olaydır.
a- Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada
b- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla.
c- Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi sırasında geçen zamanda.
d- Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda.
e- Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla, işin yapıldığı yerden toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında meydana gelen kazalar iş kazasıdır. İşe gidiş gelişlerde olan kazalar, iş kazası sayılmamaktadır.
Sanayileşmiş ülkelerde yıllık iş kazası oranı % 2–3 iken ülkemizde bu oran resmi kayıtlara göre % 7 civarındadır. Ülkemizde iş kazalarının oranı yüksektir. Sıralamada Avrupa'da birinci, dünyada ikinci sırada yer almaktadır.
İŞ KAZALARINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
Çeşitli faktörler iş kazalarında neden olur, bunlar:
A- Malzeme (Kullanılan madde)
• Malzemenin fiziksel ve kimyasal özellikleri,
• Maddeye uygun üretim sisteminin olmaması,
• Malzeme yorgunluğu.
B- Makine ve Teçhizat
• Yeterli koruyucu tedbirlerin alınmaması,
• İşe uygun makina kullanılmaması veya makinaların yanlış kullanılması,
C- Çevre
• Sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü gibi fiziksel etkiler.
• Mekanik etkiler.
• Sağlık koşulları.
D-İnsan
• Eğitim ve bilgi eksikliği,
• Dalgınlık ve dikkatsizlik,
• İlgisizlik, düzensizlik,
• Bedenin işe uyumsuzluğu,
• Aile düzeni,
• Psikolojik faktörler,
• Beslenme yetersizliğidir.
İş kazalarında insan faktörünün en aza indirilmesi için çalışanların:
1-Akıllıca hareket etmesi,
2- Sorumluluk duymaları,
3- İşe uyum sağlamaları,
4- Güvenlikle ilgili her türlü kurala uymaları,
5- Koruyucu güvenlik aletlerini kullanmaya özen göstermeleri, kazaları en aza indirir.
Yukarıda değindiğimiz gibi, iş kazaları ülkemizde çok önemli bir sorun haline gelmiştir. Bu sorunun çözümü iş güvenliği kurallarına uyulması ve iş güvenliği konusunda çıkarılan kanun, tüzük ve yönetmeliklere, iş yerlerinin mutlaka uyması ile mümkün olabilecektir.
İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİNDE GÜVENSİZ DAVRANIŞLARIN ETKİLERİ
1-Sorumsuz, görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak,
2- Tehlikeli hızda çalışma ya da alet kullanmak,
3- Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokmak,
4- Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek,
5- Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleşme vb. davranışlar,
6- Güvensiz durum ya da duruşlar,
7- Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak,
8- Şaşırmak, kızgınlık, suiistimal, irkilme gibi davranışlar,
9- Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamaktır.
İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİNDE GÜVENSİZ ŞARTLARIN ETKİLERİ
1- İşyerinde kötü koruyucuların yapılmış olması,
2- Koruyucuların hiç yapılmamış olması,
3- Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş, çatlak aletler,
4- Güvensiz yapılmış makine, alet, tesis ve benzerleri,
5- Güvensiz düzen, yetersiz bakım, tıkanıklıklar, kapanmış geçitler,
6- Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kaynakları,
7- İş elbisesi, gözlük, eldiven, maske takmamak, yorucu yüksek topuk ve benzeri şeyler,
8- Yetersiz havalandırma, çevre, hava kaynakları vb.
9- Güvensiz yöntemler v e mekanik, kimyevî, elektriksel, nükleer şartlar.
ÇEŞİTLİ MESLEK ALANLARINDAKİ TİPİK KAZALAR
a- Elektrik-Elektronik Meslekleri
Bu meslek gruplarında görülebilen iş kazaları şöyle sıralanabilir;
1-Elektrik akımının bulunduğu sırada, iletkendeki sıyrık kısmın vücuda teması,
2-Topraklamasız aletlerde, kısa devre sebebiyle gövdeye elektrik akımının geçmesi,
3-Nemli yerde kısa devre sebebiyle elektrik akımının çevreye yayılması,
4-Sıcak havyanın vücuda teması,
5-Elektronik devre montajı sırasında elektrik akımına kapılması,
6-Cihazın taşınması sırasında cihazın düşmesi.
b- Mekanik Meslek Grupları (Tesviye Metal Motor)
Bu meslek gruplarında görülebilen iş kazaları şöyle sıralanabilir;
1- Parçaların tornaya gevşek bağlanması,
2-Arızalı tezgâhın çalıştırılması,
3-Koruyucusuz makinede çalışılması,
4-Makine üzerinde alet unutulması,
5-Sıcak parçaların elle tutulması,
6-Makinelerde gözlüksüz çalışma,
İş kazaları için en riskli sektörler metal, inşaat, kimya ve tarım olarak belirlenmiştir.
KAZA VE YARALANMA ANALİZİ
Özellikleri gereği kazalar olayların akışında meydana gelir, önceden bilinmeyen ve plânlanmayan nedenlerle meydana gelir, yaralanmalara, sakatlanmalara, makine, alet malzeme ve çevre zararlarına neden olurlar. Hiç bir kaza önceden plânlanmaz. Kaza tipindeki bir olay önceden planlanmışsa suikast veya sabotajdır.
Ancak kazaya neden olan olaylar önlenebilir niteliktedir. Kaza, birbiri ile bağlantılı olaylar dizisi sonucunda meydana gelir. Buna “kaza zinciri” denir.
Kaza zincirini meydana getiren sebepler:
1- Doğa ve sosyal yapı: Tabiat şartları karşısında insanın fiziki ve sosyal yapısındaki etkileşim kazaya neden olur.
2- Kişisel Kusurlar: İhmalkârlık, yorgunluk, dikkatsizlik, sinirlilik, gibi haller, kazaya neden olur.
3- Güvensiz Davranış ve şartlar: İnsanların çalışma sırasında bir takım dikkatsiz ve ciddi çalışmama gibi alışkanlıklar edinmeleri ve bunlarda ısrar etmeleri kazalara neden olur. Örnek bir kaza zinciri: “Gece geç saatlere kadar arkadaşları ile oturduğu için uykusuz kalan işçi, sabah işine kahvaltı yapmadan başladı, haftalık bakımı yapılmamış olan makinada yarım saat çalıştıktan sonra, iş kazası oldu, işçi ağır yaralandı. Bu olay kaza zinciri biçiminde incelenebilir.
ÇEŞİTLİ ÜLKELER İÇİN ÖLÜMLÜ KAZA SIKLIK DEĞERLERİ
2006 2007 2008 2009
Türkiye 15,8 20.5 12.3 9.8
AB-15 Ülke Ort. 2.3 2.4 2.1 ----
İngiltere 0.6 0.7 0.7 ----
Finlandiya 2,4 2,2 1,7 ----
Almanya 2.4 2.5 2.2 2.04
Fransa 2.7 3 3. 4 ----
ABD 4 4 4 4
İspanya 4.7 4.4 3.8 3.3
Meksika 11 10 9 10
Hindistan 30 38 27 ----
Rusya 12.4 11.8 12.4 10.9
İŞ KAZALARINDA ŞANS FAKTÖRÜ
Çevremizde meydana gelen iş kazalarının çoğu kere Şans faktörü ile açıklandığını duyarız. Yukarıda incelediğimiz kaza zinciri ve kaza analizlerinden İş kazalarının şans ile açıklanması yerine İş kazalarının Faktörleri, Güvensiz davranışlar ve güvensiz şartlardan meydana geldiği gerçeği kabul edilmelidir. Şans: Mantıkla açıklanamayan birtakım rastlantısal olayların nedeni olan güç veya Bir kimsenin bilgi ve emeğinden çok rastlantı sonucu elde ettiği elverişli veya elverişsiz durum olarak açıklanmaktadır. Kazayı meydana getiren faktörler, güvensiz davranış ve şartlar ortadan kaldırıldığında şanssızlıktan dolayı kaza meydana gelmesi sıfıra inmektedir. Bu durum uzmanların analiz ve tespitleri ile de doğrulanmaktadır.
İŞ KAZASI ANALİZİ
1- Tezgâh, Makine ve Avadanlıklara Göre Analizi
Tezgâh, makine ve avadanlıkların kullanılması sırasında;
a- Makine devrini atmadan işin görülmesi,
b- Matkabın elbiseyi, kravatı sarması,
c- Testerenin eli kesmesi,
d- Dişliye kaptırma,
e- Torna, frezede parçanın fırlaması,
f- Boru bükme makinasında elin silindire kaptırılması,
g- Giyotin makasa el veya kolun kaptırılması.
2- İş ve İşlemlere Göre Analiz
İmalat, tamirat ve hizmet sırasında yapılan iş ve işlerin özelliği ve çeşidine göre iş kazaları analizi yapılır. Bunlardan bazıları;
a- Keski, murç, çekiç, yapımı,
b- Toprak kazma,
c- Tavan kalıbı yapımı,
d- Döküm,
e- Demir toplama,
f- Ağaç rendeleme,
g- Motor sökme ve bakımı. Bu iş kazalarına ait örnekleri artırmak mümkündür.
3- Mesleğe Göre Analiz
Çalışılan işin konusuna göre yapılan iş kazası analizidir. Bunlardan bazıları:
a- Maden işkolu kazaları,
b- Ağaç işleri kazaları,
c- Metal işleri kazaları,
d- Elektrik, elektronik işkolu kazaları,
e- İnşaat işkolu kazaları vb.
YARALANMA ANALİZİ
Yaralanmanın ağırlığına ve yaralanmanın cinsine göre yapılmaktadır.
1- Yaralanmanın ağırlığına göre analiz
a- Hafif yaralanmalar,
b-Ağır yaralanmalar,
c- Ölümle sonuçlanan kazalar.
2. Yaralanmanın cinsine göre analız
a- Baş ve boyun yaralanmaları,
b- Göz yaralanmaları,
c- Dış beden yaralanmaları,
d- Kol yaralanmaları,
e- El ve parmak, bacak, iç organ yaralanmaları,
f- Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan yaralanmalar.
KAZA -YARALANMA ŞİDDETİ ORANI
Tedavi, bakım, ameliyat ve protez kullanmayı gerektiren kazaların hukuki yönlerinin belirlenmesinde faydalanılmak üzere hekim raporlarına göre iş kazalarında yaralanma şiddetinin belirlenmesi gerekir. Yaralanma şiddeti aşağıdaki esaslara göre belirlenir:
1- Yaralanma ile sonuçlanmayan kazalar,
2- Bir günden fazla işten kalacak şekilde tedaviyi gerektirmeyen yaralanmalar,
3- Bir günden fazla işten kalmayacak şiddette tedaviyi gerektiren yaralanmalar,
4- 20 günden fazla işten kalacak tedaviyi gerektiren kazalar,
5- Sürekli iş göremezlik veya ölüm ile sonuçlanan kazalar.
İŞ KAZALARININ GÖRÜNEN ZARARLARI
İş kazalarında doğrudan zararların türünü, maddi zararlar teşkil eder. Bunlar;
a- Makina - Teçhizat zararları,
b- Tazminat ödemeleri,
c- İlk yardım masrafları,
d- Diğer tıbbi masraflar, (Doktor masrafları, İlaç masrafları, Tedavi masrafları, Sosyal yardım ödenekleridir.)
İŞ KAZALARININ GÖRÜNMEYEN ZARARLARI
Bazı iş kazalarında mali zarar ilk anda hissedilmez. Ancak zaman içerisinde iş yerinde ve toplum içinde etkilerini gösterir. Bu tür zararlar görünmeyen zararlar olarak ifade edilir. Görünmeyen zararlar dört ana grupta toplanır.
1-Kaybolan işgünü,
2-Kaybolan işgücü,
3-Üretim kayıpları,
4-Toplumun uğradığı zararlardır.
1- Kaybolan iş günü; Bir iş kazası sebebiyle zamanın, üretim dışında herhangi bir şekilde harcanması olarak değerlendirilir.
2- Kaybolan iş gücü:
a- Kazaya uğrayan işçinin ve etrafındaki işçilerin etki altında kalarak bir süre çalışmaması,
b- Yönetici durumunda olan kişilerin kaza ile meşgul olarak, asıl görevlerini aksatmaları,
c- Kaza sebebiyle makinaların geçici de olsa çalışmaması.
3. Üretim Kayıpları
a- İşin durduğu süre içerisinde üretim yapılmaması,
b-Makine ve diğer aletlerde meydana gelen hasar sonucu üretimin azalması,
c- Üretimin azalmasından doğacak kayıplar,
d- Kaza sırasında hasara uğrayan hammadde kaybı,
e- Kaza soruşturması sırasında meydana gelen üretim kaybı,
f- Firmanın şöhret kaybı,.
g- Bağlantısı yapılan malın geç teslim edilmesi yüzünden ödenen para cezası.
4. Toplumun Uğradığı Zararlar
a- Kazaya uğrayan kişinin çalışmaması sebebiyle tüketici duruma gelmesi,
b- Tedavi süresince kazazede ailesinin huzursuzluğu,
c- Kazadan çevrenin psikolojik olarak etkilenmesi.
KAZALARIN ÖNLENMESİ İÇİN ALINACAK TEDBİRLER
1-Çalışma ortamının bütün yönleri ile çalışanlara tanıtılması,
2-Ortamın fiziki şartlarının düzeltilmesi, (ısı, nem, gürültü, titreşim, ışın gibi )
3-Zararlı maddelerin değiştirilmesi, (zehirli, hastalık yapıcı, vb.)
4-Gerekli işlemlerin değiştirilmesi, (boya tinerde havalı tabanca yerine, havasız tabanca kullanılması)
5-Toz için ıslak yöntemlerin uygulanması,
6-Uygun havalandırma sistemi kullanılması,
7-İşyerinde sürekli bakım ve temizlik yapılması (bozuk makine ve araçların tamiri ve arızalı levhası asılması)
8-Kişisel korunma cihazları kullandırılması (gözlük, maske, eldiven, baret gibi)
9-İşyerinde yangından korunma araç ve gereçleri bulundurulması,
10-Basit yaralanmalar için ecza dolabı ve malzemeleri bulundurulması, acil durumlar için çalışanların kan gruplarının önceden emin bir kuruluştan tespit edilmesi, işyerine ilgili talimatların asılması, kazaları önler ve etkilerini azaltır.
İŞ KAZASINDA HUKUKİ İŞLEMLER
İŞKAZASININ İŞVERENİN TARAFINDAN SSK’YA BİLDİRİLMESİ
İşveren, iş kazasını, o yerin yetkili zabıtasına derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki iki gün içinde yazı ile bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirme örneği Kurumca hazırlanan haber verme kâğıtları doldurulup verilerek yapılır.
Kanun koyucu, iş kazasına uğrayan sigortalının mümkün olan ve en kısa zamanda tedavi altına alınmasını sağlamak amacıyla işvereni, iş kazasını kazadan sonraki iki gün içinde bildirmekle yükümlü kılmıştır. Kanun metninde belirtilen haber verme kâğıdı vizite kâğıdıdır.
İş kazası, zabıta (jandarma-polis) güçlerinden herhangi birisine değil, kazanın olduğu yere göre, bunlardan hangisi görevliyse onun yetkili karakoluna bildirilir.
SSK’nın sağlık tesislerinin Sağlık Bakanlığına devrine kadar iş kazası sonucu işveren tarafından düzenlenen ve iş kazası bölümünde gerekli bilgilerin yazılı olduğu vizite kâğıdı ile muayene ve tedavi için Kurum sağlık tesislerine yapılan başvurular. 506 sayılı Kanunun 27 nci maddesine göre Kuruma yapılmış sayıldığından 20.02.2005 tarihinden sonra Sağlık Bakanlığı sağlık tesislerine yapılmış başvurular Kuruma yapılmış başvuru olarak kabul edilemeyeceğinden işverenin iş kazasını ayrıca Kuruma yasal süresi içerisinde söz konusu madde gereğince bildirmesi gerekmektedir.
Sigortalıya, uğradığı iş kazasını İşveren veya Kuruma bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sigortalılar için herhangi bir müeyyide öngörülmemiştir. Dolayısıyla, bu görevini yerine getirmeyen sigortalılar hakkında herhangi kurum tarafından bir işlem yapılması mümkün değildir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirimde süre, Kazadan sonra 48 saattir. 4857 Sayılı İş Kanunun 77. Maddesi gereğince, İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. İşyeri kaza bildirim formu, Kazayla ilgili tutanak (kaza tutanağı) Vuku bulan iş kazalarının ağır yaralı ve ölümlü iş kazaları İş Teftiş Grup Başkanlığına incelenmek üzere gönderilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirim Postayla taahhütlü yapılabilir, iş kazası formunun eksiksiz olarak doldurulması gerekmektedir. İş Teftiş Grup Başkanlığından incelenerek dönen inceleme raporları, dönüşü Bakanlığa ve kazalıya bildirilmektedir.
Geçirdiği iş kazası dolayısıyla Kuruma başvuran sigortalı, hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymak zorundadır. Aksi takdirde sigortalının tedavisi uzar, malul kalır yahut maluliyet derecesi artarsa, istirahatta kaldığı günler için verilen geçici iş göremezlik ödeneğinden veya maluliyeti halinde bağlanan sürekli iş göremezlik gelirinden eksiltme yapılabilmektedir.
İş kazasının soruşturulması
İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, Kurumca işe el konuncaya kadar, durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür. Bu amaçla yapılan ve belgelere dayanan masraflarla, yol paraları Kurum tarafından işverene ödenir.
Bu yükümlerin yerine getirilmesindeki savsama ve gecikmeden dolayı sigortalının tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına veya malullük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu yüzden uğrayacağı her türlü zararı ödemekle yükümlüdür.
İş kazasının eksik veya yanlış bildirilmesi:
İşverenin kasten veya ağır ihmali sonucu iş kazasının kazadan sonraki en geç iki gün içinde Kuruma bildirilmemesinden veya haber verme kâğıdında yazılı bilginin eksik veya yanlış olmasından doğan ve ileride doğacak olan Kurum zararlarından işveren sorumludur.
Belirlenen süre içinde Kuruma bildirilmeyen iş kazası dolayısıyla, bildirme tarihine kadar işveren tarafından yapılmış olan harcamalar Kurumca ödenmez.
İş sağlığı ve Güvenliği Haftası 10 Mayıs’ta sona eriyor. Ancak “Önlem almak çok daha önemli ve daha az maliyetlidir”. İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi, ilköğretim çağından itibaren yapılırsa daha verimli olacaktır. Gelecek nesiller daha emniyetli çalışacaktır. Sosyal sorumluluk projelerimizde çocuklarımızın eğitimleri için herhangi bir maliyet yoktur. Çocuklarımızın İş Güvenliği ve Sağlığı Eğitimleri ile ilgili yapılacak ve hazırlanacak organizasyonlarda, ücretsiz ve gönüllü olarak programlarımızın uygun olduğu sürece hizmet vermeğe hazırız. “Ağaç yaşken eğilir” deyimiyle, genç nesilleri eğitmek, daha verimli ve sağlıklı olacaktır. Saygılarımla.
Sorularınız için: www.selmandogan.com.tr
selmandoganigu@gmail.com
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorum yapan siz olun!